Như chúng ta đã biết, tính tự lập là những suy nghĩ, hoạt động do chính bản thân thực hiện, không phụ thuộc, không chờ giúp đỡ. Đó là những cách nghĩ độc lập luôn cố gắng để đạt mục đích đề ra. Tự lập không phân biệt lớn nhỏ, không phải chờ đến tuổi trưởng thành mới cần tự lập. Đặc biệt hơn, tự lập không phải ai sinh ra cũng đã có mà nó có được thông qua rèn luyện.

Và chúng ta cũng có thể khẳng định rằng tính tự lập sẽ là chìa khóa cho sự thành công, nhân cách, bản lĩnh sống của mỗi con người. Chính vì vậy chúng ta cần tìm ra phương pháp giáo dục trẻ một cách khoa học nhất.

Với trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi tính tự lập đã xuất hiện tuy biểu hiện tự lập của trẻ chưa được như ở người trưởng thành nhưng việc trẻ muốn được mọi người thừa nhận khả năng của mình, muốn được tự khẳng định mình, tự mình tìm cách giải quyết nhiệm vụ, hay ngay cả khi trẻ biết chủ động nhờ sự giúp đỡ của người khác trong lúc khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ cũng chính là biểu hiện tính tự lập của trẻ.

Trong thực tế tính tự lập của trẻ 4 tuổi còn ở mức thấp, trẻ chưa tự tin tham gia vào hoạt động, chưa thể hiện khả năng tự lập của mình, chưa quyết tâm thực hiện các nhiệm vụ được giao, khả năng hợp tác khi trẻ chơi theo nhóm còn yếu, trẻ chỉ chơi cạnh nhau nhưng chưa biết hợp tác cùng nhau.

Khi các điều kiện thay đổi hoặc khi gặp tình huống xảy ra khả năng thích nghi của trẻ chưa cao, trẻ thường chán nản, bỏ lửng hoạt động của mình vì chưa tìm được cách giải quyết và trẻ cũng không nhờ vào sự giúp đỡ của cô giáo hay bạn bè điều này do kinh nghiệm thực tiễn của trẻ chưa nhiều, chưa phong phú, kỹ năng sống của trẻ còn hạn chế.

Mặt khác, thực tế hiện nay cho thấy đối với gia đình, chủ yếu là cha mẹ còn có nhiều sai lầm về giáo dục trẻ  nói chung và giáo dục tính tự lập cho trẻ nói riêng:

+ Thứ nhất là nuông chiều con quá mức trẻ xuất hiện tình trạng dựa dẫm, ỷ lại, được nuông chiều một cách thái quá dẫn đến không biết làm một số việc đơngiản như không biết mặc quần áo, không biết tự đi giày, dép, không thích tự đi mà thích được người lớn bế ẵm….Trẻ không biết cách chăm sóc bản thân,
không biết giữ gìn vệ sinh, lười nhác không biết hỗ trợ người khác.

+ Thứ hai là không tin vào khả năng của trẻ, trẻ muốn làm nhưng thấy trẻ làm lóng ngóng, chậm chạp thì tỏ ra khó chịu, nên người lớn thường “Sốt ruột” và làm thay trẻ, dẫn đến trẻ sống phụ thuộc và không có cơ hội để phát triển tính tự lập.

Chính sự cần thiết về tính tự lập của trẻ, để hình thành và phát triển tính tự lập cho trẻ nói chung và trẻ mẫu giáo 4- 5 tuổi nói riêng giáo viên mầm non cần phối, kết hợp với cha mẹ trẻ có những biện pháp giáo dục phù hợp nhằm phát huy khả năng tự lập, làm cơ sở cho sự hình thành nhân cách cho trẻ sau này. Đó cũng là lí do mà chúng tôi lựa chọn “Một số giải pháp  giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi B tại trường Mầm non Sơn Thuỷ- Thanh Thủy- Phú Thọ”.

II. PHƯƠNG PHÁP TẠO RA SÁNG KIẾN

        Trong việc thực hiện nghiên cứu một vấn đề sáng kiến, chúng ta cần thực hiện nhiều phương pháp, biện pháp, trong sáng kiến này chúng tôi cũng sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu như: Tìm hiểu các thông tin, tài liệu, điều tra thực tế, thống kê, phân tích, đánh giá thực trạng, chỉ ra các tồn tại, hạn chế, nguyên nhân, giải pháp thực hiện.... Những phương pháp tiếp cận này đã giúp chúng tôi hoàn thành sáng kiến : “Một số giải pháp  giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi B tại trường Mầm non Sơn Thuỷ- Thanh Thủy- Phú Thọ”.

III. MỤC TIÊU

Đưa ra một số giải pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo để giúp cho giáo viên thuận lợi hơn trong việc nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ.

Tìm và áp dụng những giải pháp để giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo giúp cho trẻ, phụ huynh mỗi ngày đến trường thực sự là một ngày vui.

Nhằm giúp cho bản thân và giáo viên trong trường có sự thay đổi, có thêm kinh nghiệm, hoàn toàn vui vẻ khi đến với trẻ bằng tình thương, sự tôn trọng, bằng cả tâm trí, sự linh hoạt, sáng tạo để giúp cô và trẻ thấy vui vẻ, hạnh phúc và bình đẳng.

Đề xuất và áp dụng một số giải pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo Đối tượng khảo sát và thực nghiệm: 31 trẻ tại lớp Mẫu giáo 4 tuổi B trường mầm non Sơn Thủy.

1. Phân tích, đánh giá thực trạng vấn đề:

         Năm học 2024 - 2025 chúng tôi được nhà trường phân công dạy lớp mẫu giáo 4 tuổi B, với hai giáo viên và 31 trẻ. Trong quá trình thực hiện chúng tôi còn gặp một số thuận lợi và khó khăn sau:

* Thuận lợi

 Một số trẻ cũng có những biểu hiện khá tốt về tính tự lập; tự phục vụ bản thân tốt.

 Bản thân tôi đã nhận thức rõ về khái niệm và biểu hiện tính tự lập của trẻ, hiểu được vai trò của người giáo viên trong việc tạo môi trường cũng như tổ chức các hoạt động phát triển tính tự lập cho trẻ;.

Cơ sở vật chất trang thiết bị, đồ dùng dạy học, đồ dùng bán trú,  vệ sinh cá nhân tương đối đầy đủ tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ phát triển tính tự lập.

Lớp học được lắp đặt hệ thống mạng Internet nên thuận lợi cho việc khai thác một số thông tin, tài liệu, các bộ phim, video… giáo dục tính tự lập cho trẻ.

* Khó khăn:

Trong lớp có 90% trẻ bố mẹ đi làm ăn xa trẻ ở nhà với ông bà nên được nuông chiều. Đa số trẻ tính tự lập chưa cao, giáo viên phải mất rất nhiều thời gian để hướng dẫn trẻ.

Thời gian đầu trẻ đến lớp một số trẻ rất ít nói và rụt rè, tính tự lập của trẻ còn hạn chế như: không biết tự cởi áo, cởi dày dép, xúc cơm ăn, lấy nước uống, thậm chí một số trẻ không biết cắm vòi vào ống sữa để uống… tính tự lập của trẻ còn rất yếu

Các đồ dùng đồ chơi chuẩn bị cho các hoạt động thường là một khung có sẵn cho cả một năm, đôi khi có thay mới đồ dùng đồ chơi cho trẻ nhưng số lượng chưa được nhiều, chưa thật đầy đủ, đồ chơi mang tính chất mở còn ít.

     Trước khi thực hiện “ Một số giải pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi B tại trường Mầm non Sơn Thuỷ - Thanh Thủy- Phú Thọ” chúng tôi đã tiến hành khảo sát khả năng tự lập của trẻ tại lớp 4 tuổi B của trường Mầm non Sơn Thuỷ vào ngày 16/9/2024 kết quả khảo sát như sau:

+ Bảng 1: Khảo sát chất lượng của trẻ trước khi thực hiện đề tài tháng 9/2024.

 2. Các tồn tại, hạn chế.

Khả năng nhận thức của mỗi trẻ trong lớp là không đồng đều.

Trẻ còn bị ảnh hưởng do cuộc sống hiện đại với công nghệ 4.0: Internet, tivi, điện thoại, các trò chơi điện tử…nên trẻ không có hứng thú với các kĩ năng tự phục vụ.

- Trẻ lớp tôi có 87% là học sinh tuyển mới chưa qua lớp Nhà trẻ, 30% trẻ chưa qua lớp mẫu giáo bé.

- 48% trẻ chưa thực hiện được các kỹ năng tự phục vụ bản thân

- 52% trẻ chưa thực hiện được kỹ năng giữ gìn vệ sinh.

- 61% trẻ chưa thực hiện được kỹ năng hỗ trợ người khác.

Có nhiều trẻ được bố mẹ, ông bà nuông chiều, đáp ứng mọi mong muốn của con như bế con lên cầu thang khi con không muốn, không muốn đeo ba lô, không muốn đi học…Đôi khi phụ huynh không hợp tác với giáo viên khiến cho việc rèn trẻ gặp khó khăn hơn.

Một số phụ huynh chưa hiểu tầm quan trọng của giáo dục tính tự lập cho con từ nhỏ mà có tư tưởng lớn lên trẻ sẽ tự biết. Phụ huynh đa số nuông chiều con cái, tình trạng làm thay, làm hộ rất nhiều nên chưa phối hợp tốt với cô trong quá trình giáo dục tính tự lập cho trẻ vẫn có tình trạng : “Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”

3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế:

Đôi khi phụ huynh còn ỉ lại việc giáo dục con cho giáo viên và nhà trường, không phối hợp với giáo viên trong công tác giáo dục và đặc biệt là rèn kĩ năng cho trẻ.

         Trẻ ở nhà được phụ huynh cưng chiều quá mức dẫn đến việc trẻ có suy nghĩ mình là “ Trung tâm ” mà mọi người cần phải dỗ dành, đáp ứng mọi ý muốn của trẻ. Trẻ không làm được những việc đơn giản mà người lớn thường làm hộ nên trẻ không tự mình làm.

         Nhiều trường hợp là ông bà, người thân đưa đón trẻ nên khiến cho việc trao đổi, phối hợp để cùng giáo dục kỹ năng còn gặp nhiều khó khăn.

4.  Phân tích, đánh giá và chỉ ra tính cấp thiết cần tạo ra Sáng kiến.

          Quá trình phát triển cũng như hình thành tâm lý của con người cần phải trải qua nhiều giai đoạn và diễn ra xuyên suốt quá trình trưởng thành, thậm chí là đến lúc già đi. Tâm lý của trẻ từ 4 - 5 tuổi là mong muốn sống tự lập và muốn tự làm nhiều việc để phục vụ tốt cho bản thân. Trẻ mong muốn mọi người nghĩ rằng bản thân đã lớn và có thể tự làm được mọi thứ mà không cần sự trợ giúp từ người xung quanh.

Qua khảo sát ở lớp tôi nói riêng và các lớp mẫu giáo 4-5 tuổi khác, tôi nhận thấy đa số trẻ lớp tôi kĩ năng tự phục vụ bản thân còn gặp nhiều hạn chế còn chưa biết cách tự phục vụ bản thân, chưa có ý thức giữ gìn vệ sinh thân thể, vệ sinh môi trường đặc biệt kỹ năng hỗ trợ người khác còn rất ít trẻ đạt yêu cầu và một số kỹ năng khác nữa.

          Cần nâng cao hiệu quả của việc giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi, tạo điều kiện cho trẻ được rèn luyện tính tự lập thông qua các hoạt động học tập và các hoạt động sinh hoạt tự phục vụ bản thân phù hợp với khả năng của trẻ để trẻ nhanh chóng thích nghi với sự phát triển của xã hội, hòa nhập với cuộc sống mới giúp trẻ phát triển một cách toàn diện.

II. GIẢI PHÁP ĐỂ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN

Giải pháp 1. Tạo môi trường gần gũi, an toàn để trẻ phát huy tính tự lập của bản thân trẻ.

Một trong những bí quyết dạy trẻ tính tự lập chính là tạo môi trường gần gũi, an toàn giúp  trẻ phát huy tính tự lập của bản thân. Bởi bất cứ đứa trẻ nào cũng có năng lực tự lập, chỉ cần cô giáo, người lớn chúng ta biết khuyến khích và cho trẻ có cơ hội được thực hiện những điều con có thể. Và việc tạo môi trường gần gũi, an toàn cho trẻ chính là một trong những điều kiện giúp trẻ phát huy tính tự lập của mình.

Vào đầu năm học tôi tiến hành thiết kế các khu vực của lớp học ngăn nắp, trật tự, phù hợp, thuận tiện để phục vụ cho sinh hoạt hàng ngày của trẻ, phù hợp với khả năng của trẻ theo độ tuổi, phù hợp với chủ đề trong năm.

- Tôi đã tận dụng các đồ dùng đơn giản dễ kiếm, lành tính, hạn chế tối đa sự nguy hiểm cho trẻ khi va chạm để tạo ra nhiều đồ dùng đồ chơi hấp dẫn. Cụ thể: đồ dùng, dụng cụ để trẻ tự phục vụ cá nhân (Ca, bàn chải, khăn mặt, chậu, xô... có hình dạng gần gũi với sở thích của trẻ như hình mặt cười, hình quả táo, quả cam...) 

Dán các ký hiệu cho từng cá nhân cho từng trẻ đảm bảo ký hiệu đó phải được trẻ yêu thích, dễ nhớ, gần gũi với trẻ để trẻ dễ nhận ra đồng thời thu hút sự chú ý, kích thích trẻ thích thú tham gia vào thực hiện lao động tự phục vụ trong sinh hoạt hàng ngày.

Lựa chọn đồ dùng, đồ chơi dễ làm, dễ thực hiện để khuyến khích trẻ tự làm trong các hoạt động, mặt khác để giúp trẻ dễ dàng tự thực hiện được mong muốn, nhu cầu tự hoạt động của mình. Chẳng hạn, muốn trẻ lao động tự phục vụ như tự cất, lấy đồ dùng đúng nơi qui định, tự đi giày dép, tự mặc quần áo... thì tủ đựng đồ dùng cá nhân, giá treo mũ, giá để giày dép có chiều cao phù hợp với trẻ để trẻ tự cất, tự lấy…

 Mọi sự quy định luôn đi cùng các nguyên tắc có kế hoạch và có tổ chức nhất. Và cô giáo chính là người làm gương cho trẻ về vấn đề thực hiện nguyên tắc đó.

Ví dụ Túi, ba lô sẽ cất ở đâu, giày dép phải đặt ở đâu, khăn mặt phơi khô phải gấp gọn gàng hoặc treo lên như thế nào…, cô giáo nên nói cho trẻ biết và hiểu. Qua đó, bản thân trẻ sẽ ý thức được những công việc, hoạt động mà chúng có thể làm khi không có cô ở bên.

Xây dựng môi trường tinh thần cho trẻ để mang lại xúc cảm, tình cảm và sự tự tin, cảm giác an toàn, thôi thúc trẻ tự hoạt động. Cho trẻ thấy được gần gũi như ở nhà của mình

 Cụ thể:

Quan tâm đến biểu hiện của trẻ để kịp thời phát hiện những biểu hiện vui, buồn, những biểu hiện khác lạ, kịp thời động viên, khích lệ trẻ trong khi trẻ hoạt động.

Cho trẻ tự chọn hoạt động để làm, tự chọn trò chơi để chơi. Cô làm cùng trẻ, chơi cùng trẻ, nghĩ cách nghĩ của trẻ, chơi kiểu chơi của trẻ... tạo cho trẻ cảm giác cô thực sự là một “người bạn nhỏ” của chúng.

Khuyến khích trẻ nói lên những cảm xúc, suy nghĩ của mình trong các hoạt động. Chẳng hạn, “con tự làm việc giúp cô con thấy thế nào?”, “con được tự chơi theo ý mình con thấy thế nào?”, “con có khó khăn gì khi tự làm không?”... qua đó giáo viên nắm được nhu cầu, nguyện vọng, khả năng của trẻ để có tác động phù hợp.

Cùng trẻ lưu lại những kết quả trong các hoạt động thông qua sản phẩm, những hình ảnh đáng yêu của cô và trẻ trong các hoạt động.

Cuối ngày cô cùng trẻ xem lại, trẻ tự xem, tự nói lên cảm xúc, nhận xét của mình về bức ảnh, về các sản phẩm của mình. Cô khen ngợi để tạo động cơ, thúc đẩy nhu cầu hoạt động của trẻ.

Cuối chủ đề, cuối giai đoạn kết hợp với các lớp, với phụ huynh tổ chức sự kiện của lớp để trưng bày, chia sẻ sản phẩm của mình.

Giải pháp 2.  Tổ chức lồng ghép giáo dục tính tự lập cho trẻ vào các hoạt động:

* Hoạt động đón - trả trẻ:

Như chúng ta đã biết đặc điểm tâm lí của trẻ 4-5 tuổi là “ Mau nhớ nhưng cũng chóng quên”. Vì vậy việc rèn luyện tính tự lập cho trẻ cần phải thường xuyên liên tục. Khi trẻ đến lớp chúng tôi luôn nhắc trẻ chào cô, chào bố mẹ, trẻ tự cất đồ dùng cá nhân đúng nơi quy định, tự đổi cất dép lên giá, lấy ghế ngồi cho mình, nếu có sữa tự lấy và bỏ vào chỗ quy định. Đồng thời có sự trao đổi với phụ huynh hãy để các con tự thực hiện nhiệm vụ. Đến giờ về tôi cho các trẻ ở từng tổ vào lấy đồ dùng cá nhân của mình vào chỗ ngồi và tự kiểm tra trẻ xem có thiếu gì không, ngày nào chúng tôi cũng nhắc nhở trẻ và cho trẻ thực hiện các thao tác đó nên bây giờ trẻ biết cất và lấy đồ dùng cá nhân của mình rất chủ động, thành thạo, không còn bị nhầm đồ dùng cá nhân của bạn nữa. Cô giáo cũng đỡ vất vả trong việc phân phát đồ cho cho các cháu. Phụ huynh rất vui, đồng tình và rất ủng hộ cô.Ví dụ: Giờ đón trẻ, tôi có thể thiết kế trò chơi “Tìm chỗ cho đồ dùng của bạn”, hay “Đồ dùng của bạn để ở đâu”… để hình thành cho trẻ thói quen tự phục vụ; trò chơi “kể nhanh những công việc con có thể làm khi đến lớp hay trước khi ra về”…

* Hoạt động học

Để giáo dục tính tự lập cho trẻ trong các giờ hoạt động học trên lớp tôi thường cho trẻ tự lấy và cất đồ dùng học tập của mình qua đó tôi thấy trẻ rất vui vẻ, hứng thú và luôn muốn học hỏi khám phá xem hôm nay được học những gì từ các đồ dùng mà cô giáo đã chuẩn bị cho mình.

Tôi thiết kế nội dung học gần gũi với trẻ như: Bé làm gì để cơ thể luôn sạch sẽ, Bé sắp xếp đồ dùng cá nhân như thế nào… dưới hình thức các trò chơi, khuyến khích trẻ học qua chơi.

Ví dụ: Giờ Khám phá khoa học về môi trường tự nhiên, thay vì  yêu cầu trẻ chọn những loại đồ dùng gia đình để ăn và để uống, tôi cho trẻ đóng vai những đầu bếp đi siêu thị mua sắm những đồ dùng để ăn, những đồ dùng để uống … trẻ sẽ rất thích thú và tự giác tham gia vào hoạt động học.

* Hoạt động chơi ngoài trời:

Đây là hoạt động trẻ sẽ được tham gia rất nhiều hoạt động trải nghiệm, trẻ được tiếp cận với cuộc sống thực tiễn với biết bao điều bổ ích. Thông qua hoạt động ngoài trời, giáo viên cho trẻ được trở thành những nhân vật mà bé rất thích được làm như “Nhà khoa học tí hon” để khám phá thông qua các trò chơi như “Vật chìm, vật nổi”, “Chất tan, chất không tan”, “Vật lăn được, vật không lăn được”… hay “Nhà thám hiểm tí hon” để tìm hiểu về sự thay đổi của sự vật xung quanh (cây nẩy mầm, lớn lên, nở hoa…) để trẻ được tự tìm hiểu, chủ động tham gia và tự khám phá trong hoạt động.

Tổ chức các hoạt động cho trẻ được trải nghiệm với những công việc ngoài thực tiễn như “làm bác nông dân”; “làm bác chăm vườn” để tự nhổ cỏ, lau lá, tưới cây... Thông qua hoạt động, trẻ tự lựa chọn đồ dùng, phương tiện phù hợp để hoàn thành nhiệm vụ.. 

Tổ chức cho trẻ tham gia một số hoạt động như: Nhặt lá rụng sân trường, nhặt rác bỏ vào thùng rác…tôi chia trẻ ra thành các nhóm nhỏ cho trẻ tự chọn công việc mà mình thích mỗi nhóm 5-6 trẻ, nếu trong quá trình trẻ thực hiện tôi quan sát thấy trẻ nào còn lúng túng thì tôi lại gần hướng dẫn và cùng làm với trẻ trò chuyện với trẻ về mục đích, ý nghĩa và công việc trẻ đang làm …từ đó trẻ thêm hiểu và yêu quý cây xanh, yêu thiên nhiên, biết giữ gìn bảo vệ môi trường xanh - sạch - đẹp hơn…

Khi trẻ làm tốt công việc được giao cô tuyên dương, khen ngợi, trẻ cảm thấy hứng thú, tự tin hơn và từ đó thích tham gia vào các hoạt động tập thể của lớp hơn.

 * Lồng ghép trong hoạt động chơi ở các góc, hoạt động chiều

Với trẻ mầm non hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo qua đó“ trẻ học mà chơi, chơi mà học”. Vì vậy trong giờ hoạt động chơi ở các góc tôi gợi ý để trẻ tự chọn góc chơi vai chơi mà trẻ thích hướng dẫn trẻ cách sử dụng đồ chơi, tôi quan sát có lúc tôi tạo ra các tình huống để trẻ tự giải quyết, chúng tôi chơi cùng trẻ giúp trẻ khám phá những điều mới lạ, hấp dẫn…

Trong quá trình trẻ chơi trẻ được giao tiếp trẻ được bắt trước các công việc của người lớn, trẻ được tạo ra các sản phẩm mà mình yêu thích.

Khi hết giờ chơi tôi cho trẻ tự cất đồ chơi ở các góc mà trẻ chơi, ngăn nắp, gọn gàng động viên, khuyến khích trẻ để giờ sau trẻ chơi tốt hơn.

Hình ảnh: Trẻ cất gọn đồ dùng sau khi chơi cùng cô

         Ở hoạt động rèn các kỹ năng buổi chiều tôi cho trẻ được thực hành các kỹ năng như: Tự đi dày dép, tự mặc, xếp quần áo, đội mũ, đi tất…Đặc biệt là kỹ năng biết tự đi vệ sinh khi có nhu cầu…

Cho trẻ xem các, tranh ảnh, video về rèn kỹ năng tự phục vụ bản thân, tự lập được trong một số hoạt động mà không cần sự giúp đỡ của người lớn như: Bạn Mimi tự xếp quần áo trước khi đến lớp, Thỏ con biết tự đi vệ sinh, Bạn Gấu biết tự mặc quần áo và đi dày dép.

* Lồng ghép trong hoạt động ăn, ngủ, vệ sinh các nhân

+ Giờ ăn:

Hướng dẫn trẻ xếp, kê bàn ăn cùng cô, chia khăn cho các bạn,tự rửa tay thật sạch,theo hình minh họa “Các bước rửa tay sạch” treo ngay gần bồn rửa, kèm theo đó là sự quan sát và hướng dẫn của giáo viên. Rửa tay xong, trẻ sẽ tự biết dùng khăn khô lau tay và trở về bàn ăn. Khi trẻ đã ổn định chỗ ngồi tôi giới thiệu các món ăn (tên món ăn, thành phần chính, lợi ích dinh dưỡng,…) cho trẻ nhận biết, đồng thời kích thích cho trẻ về sự hấp dẫn của món ăn để trẻ tự xúc cơm ăn. Với những trẻ chưa biết tự xúc ăn tôi hướng dẫn trẻ cách cầm bát cầm thìa. Khuyến khích trẻ giúp cô bỏ thìa vào bát và có thể bưng bát cơm cho bạn cùng với cô giáo.

Trong khi ăn không nói chuyện riêng, biết ngồi ngay ngắn, ngồi sát vào bàn để không làm đổ bát cơm. Khi ăn xong cho trẻ tự bỏ thìa, bát vào đúng chỗ quy định, lau bàn và xếp bàn cùng cô. Đặc biệt tôi rèn cho trẻ thói quen sau khi ăn xong các con sẽ tự xúc miệng, tự đi vệ sinh, rửa tay, lau mặt và uống nước. Khi uống nước các con sẽ lấy đúng kí hiệu riêng của mình và rót một lượng nước vừa đủ và sau khi uống xong lại cất vào vị trí cũ của mình. Tôi luôn giáo dục trẻ hãy uống đúng cốc của mình không uống chung cốc với bạn khác để tránh lây lan dịch bệnh.

+ Giờ ngủ cho trẻ tự lấy gối, chăn, sạp của mình và cùng cô thu dọn đồ dùng khi dậy.

+ Vệ sinh : Với hoạt động vệ sinh tôi hướng dẫn trẻ một số kĩ năng như : trẻ tự đi vệ sinh đúng nơi quy định, biết tự xả nước và rửa tay với xà phòng dưới vòi nước sạch khi đi vệ sinh xong.

Với mỗi kĩ năng tôi đều thực hiện một cách chậm dãi để trẻ có thể quan sát và khi trẻ nắm được thao tác này rồi tôi mới chuyển sang một thao tác khác. Và cứ như vậy hàng ngày trẻ được thực hiện và ở trẻ đã dần hình thành được một số kĩ năng tự vệ sinh cơ bản. Sau một thời gian được cô rèn luyện tính tự lập trẻ lớp tôi nhanh nhẹn hẳn lên trẻ đã biết giúp cô chia cơm, tự xúc ăn hết xuất, khi ăn xong trẻ biết tự cất bát, thìa, ghế đúng nơi quy định…khi trẻ thực hiện tất cả các thao tác tôi đều có mặt quan sát động viên nhưng chỉ giúp đỡ khi thực sự cần thiết mà thôi từ đó trẻ lớp tôi có tính tự lập cao và chủ động, nhanh nhẹn trong các công việc của mình, dần dần những việc đó trở thành thói quen, trẻ trở nên tự lập, không còn sợ hãi khi không có người lớn giúp đỡ đồng thời trẻ cũng có những kĩ năng tự phục vụ bản thân rất tốt.

Giải pháp 3:  Giảm nhẹ yêu cầu, luôn kiên nhẫn động viên trẻ, nêu gương khen ngợi trẻ kịp thời:

  Trẻ mẫu giáo 4- 5 tuổi vốn là giai đoạn “cực kỳ” nhạy cảm tâm lý. Những đứa trẻ non nớt và rất dễ tổn thương. Vì vậy, cô giáo nên hạn chế tối đa sự áp đặt và yêu cầu của bản thân đối với công việc trẻ làm. Đôi khi, dù vô tình nhưng những lời chê bai, những thái độ cau mày, nhăn mặt của ba mẹ khi con làm sai cũng đủ để khiến trẻ cảm thấy buồn rầu và chán nản.Thay vào đó, hãy khích lệ con bằng những lời động viên và ghi nhận thành quả chúng đạt được.Việc tạo động lực cho trẻ trong suốt quá trình làm việc không chỉ giúp trẻ hình thành những thói quen tốt, luôn biết cố gắng, nỗ lực để đạt được thành tựu mà còn hạn chế tối đa những suy nghĩ tiêu cực, tổn thương ở trẻ.

Đối với một số trẻ cá biệt việc giáo dục tính từ lập lại đòi hỏi tôi càng phải kiên trì, kiên nhẫn hơn. Cháu Hải Hưng, Huy Hoàng  là 2 cháu  học sinh cá biệt trên tổng số lớp 31 cháu. Trẻ nói không rõ nên không thể hiện được nhu cầu, mong muốn của mình, tay chân hoạt động liên tục không nghỉ , mọi việc tự phục vụ cho bản thân không hề làm được khi nào cũng dựa vào ông bà, bố, mẹ ,cô giáo…

Mặc dù rất khó khăn khi giáo dục các cháu nhưng tôi đã kiên nhẫn chỉ bảo cho trẻ bằng hành động, động viên khuyến khích trẻ bằng tình yêu thương dần dần các cháu cũng đã có tính tự lập rất tốt có thể tự đi vệ sinh, tự cất giữ đồ dùng cá nhân của mình, tự xúc cơm ăn, ăn gọn gàng, biết lấy gối và đi ngủ đúng chỗ của mình, biết tự lấy đồ chơi, đồ dùng học tập…

Tùy vào năng lực của từng trẻ, nhanh hay chậm không quan trọng mà quan trọng là trẻ học được những gì. Nên mọi hoạt động cần cho trẻ làm thường xuyên liên tục từ đó trở thành kĩ năng của trẻ, đem đến cho trẻ sự tự lập, tự tin và luôn nghĩ rằng trẻ cũng giỏi như các bạn.

Ví dụ: Trong tiết “ Tô màu trang phục của bé” lúc đầu trẻ tô chưa đẹp, tôi chấp nhận trẻ tô nghệch ngoạc, chờm ra ngoài…tôi bình tĩnh quan sát, để biết trẻ yếu ở điểm nào rồi uốn nắn chỉnh sửa cho trẻ ở điểm đó và từ đó trẻ tự tin tiến bộ từng ngày.

Tôi thường xuyên quan sát động viên khen ngợi trẻ kịp thời mỗi khi trẻ làm tốt công việc được giao, nêu gương trẻ trước cả lớp cho các ban học tập, trẻ rất hứng khởi và luôn cố gắng phấn đấu để được cô khen, tính tự lập của trẻ từ đó cũng ngày càng phát triển tốt hơn.

Ví dụ : Trong giờ ăn cơm bạn Hà Phương ăn cơm xong trước được tôi khen: Bạn Hà Phương giỏi quá bạn tự xúc ăn hết suất, ăn rất từ tốn, gọn gàng cuối tuần cô sẽ thưởng bé ngoan cho bạn Hà Phương nhé. Vậy là các bạn khác trong lớp cũng cố gắng tự xúc ăn nhanh hết xuất để được cô giáo khen giống bạn…Hoặc khi ở giờ học: Dạy trẻ kĩ năng tự mặc và cởi áo khoác bạn Mai thực hiện rất tốt nên được cô giáo tuyên dương trước lớp…cháu tỏ ra rất vui vẻ và ham học hỏi hơn nữa.

Có thể đôi khi trẻ trẻ chưa làm tốt nhiệm vụ được như mong đợi nhưng thay vì trách mắng trẻ tôi thường xuyên động viên khuyến khích trẻ để trẻ thêm tự tin, tự lập và làm tốt hơn vào lần sau.

Giải  pháp 4. Tuyên truyền với phụ huynh để giáo dục tính tự lập cho trẻ

         Trong giáo dục mầm non thì sự kết hợp giữa gia đình và nhà trường là vô cùng quan trọng, bởi không phải phụ huynh nào cũng hiểu được giáo dục tính tự lập cho trẻ là rất cần thiết, vì vậy tôi thường xuyên chia sẻ các nội dung về giáo dục tính tự lập cho trẻ với phụ huynh qua giờ đón, trả trẻ, qua các buổi họp phụ huynh,…

Thông qua buổi họp phụ huynh đầu năm, tôi thông qua chương trình giáo dục trẻ nói chung và giáo dục tính tự lập cho trẻ nói riêng với phụ huynh, giúp họ nắm bắt và góp ý để thống nhất về nội dung, phương pháp, biện pháp giáo dục cho trẻ. 

Hình ảnh: Trao đổi với phụ huynh vào giờ đón trẻ

Tạo các trang liên kết giữa giáo viên với các bậc phụ huynh qua Zalo, Facebook. Theo từng chủ đề, ngoài việc tuyên truyền nội dung giáo dục thông qua các góc trao đổi, tôi tạo các nhóm liên kết qua Zalo, Facebook để phụ huynh nắm bắt thông tin về giáo dục trẻ ở nhà trường và lớp.

Hàng ngày, tôi ghi hình về việc trẻ tham gia trong các hoạt động ở lớp, ở trường đưa lên các trang liên kết để trẻ có dịp xem lại, phụ huynh kịp thời nắm bắt và ủng hộ việc làm của tôi, kết hợp hỗ trợ giáo dục trẻ tại gia đình. Đối với gia đình, tôi khuyến khích phụ huynh ghi lại những việc trẻ làm được và đăng trên nhóm để trẻ, phụ huynh trong lớp được biết, khuyến khích tính thi đua trong trẻ, sự đồng bộ trong phụ huynh. Cuối chủ đề, tôi tạo thành những video về những hoạt động tự lập của trẻ ở nhà cũng như ở trường theo mức độ tự lập của trẻ trong tất cả các hoạt động trong ngày và mở cho cả lớp cùng xem, liên kết với các gia đình qua các trang Zalo, Facebook để khích lệ tinh thần trẻ. Đồng thời, tạo sân chơi lôi cuốn sự tham gia của các bậc phụ huynh trong lớp để cùng kết hợp trong giáo dục trẻ nói chung và giáo dục tính tự lập cho trẻ

nói riêng.

Đối với những trẻ biểu hiện tự lập chưa tốt, tôi trao đổi trực tiếp với phụ huynh để họ nắm bắt về khả năng của trẻ. Đồng thời, bản thân tôi nắm bắt được quan điểm giáo dục con của phụ huynh để có biện pháp trao đổi phù hợp và cùng thống nhất về việc giáo dục tính tự lập cho trẻ. Sau mỗi chủ đề, tôi đánh giá trẻ, rút kinh nghiệm từ bản thân, tổng hợp ý kiến từ phụ huynh và rút kinh nghiệm cho chủ đề sau trong quá trình sử dụng biện pháp tác động tới trẻ.